Μια παλιά ιστορία: To Μακεδονικό ζήτημα

Το παρακάτω άρθρο του Γιάννη Χαραλαμπίδη δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΜΗΝΥΜΑ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ.

Μια παλιά ιστορία

To Μακεδονικό ζήτημα

·       Οι πρόσφατες εξελίξεις αναφορικά με το όνομα της γειτονικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας επαναφέρουν στο προσκήνιο –αν και σε μικρότερο βαθμό από το παρελθόν- τις εθνικιστικές κορώνες και τους μύθους που επιστράτευσε η αστική τάξη στην Ελλάδα επί δεκαετίες επιχειρώντας το ακατόρθωτο, την εξαφάνιση ενός λαού

Στην Τουρκία αντίστοιχα, δεν αναγνωρίζεται το κουρδικό κράτος και τους χαρακτηρίζουν «Ορεσίβιους Τούρκους» Οι αγώνες όμως των Κούρδων έχουν γίνει γνωστοί παγκόσμια και υποστηρίζονται από πλήθους κόσμου και στην Ελλάδα. Η Τούρκικη Εθνική – Αστική τάξη χρησιμοποιεί τον ίδιο ακριβώς ρατσισμό που χρησιμοποιεί η Ελληνική για να εξαφανιστούν οι Κούρδοι.

Την προηγούμενη δεκαετία, μετά τον διαμελισμό της Ενιαίας Γιουγκοσλαβίας το Μακεδονικό ζήτημα κυριάρχησε για μερικά χρόνια στο Ελληνικό πολιτικό σκηνικό.

Ωστόσο, η δόξα του πρώτου στα μεταπολιτευτικά χρόνια μακεδονοφάγου ανήκει στον Παπαθεμελή που σε συνέντευξή του (22/03/1988 Ελευθεροτυπία), δήλωσε την δυσφορία του για την αναγνώριση της Μακεδονικής γλώσσας από την κυβέρνηση της Αυστραλίας που παρέχει στους Μακεδόνες ίσο χρόνο με τους Έλληνες στην τηλεόραση.

Εκείνη την εποχή ο Παπαθεμελης τρέχει και δεν φτάνει. Αλλάζει το όνομα του υπουργείου Βόρειου Ελλάδος, Ιδρύεται ινστιτούτο Μακεδονικών σπουδών και τέλος, οργανώθηκε «επιστημονικό» συνέδριο για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας.

Μέχρι τότε, οι Κυβερνήσεις Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ είχαν σαν κυρίαρχη πολιτική στην εξωτερική διπλωματία την αιχμή του «Κίνδυνο εξ Ανατολών» Ωστόσο, ποτέ το Μακεδονικό δεν βγήκε ακριβώς έξω από την ατζέντα.
Παλαιότερα, όταν στη μεταπολίτευση άρχισε με αργούς ρυθμούς η επιστροφή των πολιτικών προσφύγων εκτός από αυτούς που ήταν στο Δημοκρατικό Στρατό και πήραν μέρος στο δεύτερο αντάρτικο σαν Μακεδόνες. Σε ένα άλλο επίπεδο η Ελληνική διπλωματία βάζει ένα βέτο στο να αναγνωρίσει φοιτητές που σπούδαζαν σε αυτό το κράτος. Το ΔΙΚΑΤΣΑ δεν αναγνώριζε τα πτυχία τους, οι Τράπεζες δεν δίνανε συνάλλαγμα αλλά και το υπουργείο Άμυνας δεν έδινε αναβολές. Για όλα αυτά η αιτία ήταν ότι «οι σπουδές γίνονται σε μια ανύπαρκτη γλώσσα: Την Μακεδονική».

Τα αρχαιολογικά ευρήματα και η προγονοπληξία.
Οι επιστήμονες που επιστρατεύθηκαν από την Αστική τάξη για να συνδέσουν τα σύγχρονα έθνη με την αρχαιότητα απέτυχαν παταγωδώς. Η λαθροχειρία αυτή επιχείρησε με την μυθοπλασία να ανατρέψει τα αυταπόδεικτα: Η εθνική συνείδηση και ο σχηματισμός των εθνών είναι διαδικασίες συνδεδεμένες με την ανάπτυξη της αστικής τάξης και του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής.

Ο Ελληνικός εθνικισμός προσπάθησε να ανατρέψει αυτή την άποψη με αναφορές σε αρχαίους, όπου ανέφεραν διάφορα περί «Ελλήνων», αγνοώντας σκόπιμα στο πως αναπτύσσεται η εθνική συνείδηση σε ένα Έθνος. Ο ιστορικός Κορδάτος αναφέρει πολλές λεπτομέρειες στο βιβλίο του «Η κοινωνική σημασία της Ελληνικής Επανάστασης του 1821» όπου εκεί καταρρίπτονται αρκετές τέτοιες λαθροχειρίες.
Επί Καραμανλή άρχισε το πρόβλημα να μπαίνει στην βάση του. Ο Ν. Μάρτης αναφέρει χαρακτηριστικά όποτε μπορεί, ότι το πρόβλημα του Μακεδονικού είναι o «κομμουνιστικός δάκτυλος». Ίσως και εκεί να είναι η ουσία του προβλήματος και υπάρχει όλη αυτή η επιθετική λύσσα της Ελληνικής αστικής τάξης.

Παρόλα αυτά τα παραμύθια συνεχίζονται όπως και οι αφαιρέσεις.

 
Η ΕΜΕΟ και το Ήλιν-ντεν.
Το 1893 Ιδρύεται η ΕΜΕΟ (Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση). Η ΕΜΕΟ εμφανίζεται στα εδάφη της Οθωμανικής τότε αυτοκρατορίας και διεκδικεί την απελευθέρωση του Μακεδονικού κράτους. Και την ένταξη της σε μια βαλκανική ομοσπονδία. Η κορύφωση αυτής της κίνησης ήταν λίγα χρόνια αργότερα το 1903 όπου οι Μακεδόνες έκαναν την εξέγερση του Ήλιν-ντεν. Ο σουλτάνος όμως τότε πνίγει την εξέγερση στο αίμα και την καταστέλλει. Στα επόμενα χρόνια κάθε προσπάθεια για την δημιουργία μιας ομόσπονδης δημοκρατίας στα Βαλκάνια σταματάει καθώς οι αστικές τάξεις των γύρω περιοχών λύνουν τα προβλήματα όπως συνήθως ξέρουν: Με πόλεμο. Έτσι μετά την λήξη των βαλκανικών πόλεμων η Μακεδονία διαμοιράζεται στα τρία: Σερβία, Ελλάδα, Βουλγαρία. Για την Ελληνικότητα της περιοχής που κέρδισε η Ελλάδα ας δούμε τις σχετικές απογραφές πληθυσμών του 1906. 1.150.000 Μουσουλμάνοι, 623.000 Ελληνορθόδοξοι, και 627.000 Βουλγαρορθοδοξοι. Ακολουθεί η υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών ανάμεσα σε Βουλγαρία και Ελλάδα. Μετά και την μικρασιατική καταστροφή και την ανταλλαγή πληθυσμών αυξάνεται το Ελληνικό στοιχείο της περιοχής. Είναι ένα παλιό κόλπο αλλαγής  της ταυτότητας ενός χώρου (μετά το 1922 το ποσοστό των Ελλήνων ανεβαίνει στο 89% και 62 % στην δυτική Θράκη).
Η Μακεδονία που πλέον μετά τους Βαλκανικούς πόλεμους βαφτίστηκε Ελληνικά εδάφη υπέστησαν ένα σταθερό εξελληνισμό. Οι Μακεδόνες του Βαρδάρη αντιμετωπίζουν την καταπίεση του σέρβικου Εθνικισμού. Στην Μακεδονία του Πιρίν η ΕΜΕΟ εκφυλίζεται και πέφτει στα χέρια των Βουλγάρων Εθνικιστών.
Αυτό που προσπάθησαν πολλοί αστοί ιστορικοί αλλά και εθνικιστές για να εξαφανίσουν τους Μακεδόνες σαν ύπαρξη, ήταν η λαθροχειρία τους για το Ήλιν-ντεν. Ενώ στην ουσία αποτελεί μια επαναστατική κίνηση των αγροτών της εκεί περιοχής της Μακεδονίας, προσπαθούν να αποδείξουν ότι η όλη υπόθεση δεν ήταν παρά απλά τρομοκρατικές ενέργειες που σύρθηκαν οι αγρότες και να προκληθεί η τούρκικη αιματηρή αντεκδίκηση που θα προκαλούσε την επέμβαση των μεγάλων δυνάμεων.
Ο ιστορικός Βακαλοπουλος γράφει σχετικά: "Είναι σχεδόν αδύνατο να εκτιμηθεί με ακρίβεια το ποσοστό του αγροτικού πληθυσμού της Μακεδονίας που είχε εγκαταλείψει τα χωριά και συμμετείχε στο επαναστατικό κίνημα αλλά πρέπει οπωσδήποτε να ήταν αρκετές χιλιάδες, όπως συμπεραίνει ο Άγγλος πρόξενος του Μοναστηρίου James Mc Gregor. Ανάμεσα σ' αυτές, υπήρξε σημαντικό ποσοστό σλαβόφωνου, ελληνικού ή ελληνοβλάχικου πληθυσμού, σύμφωνα με τις μαρτυρίες του Άγγλου διπλωματικού εκπροσώπου, το οποίο μολαταύτα διατηρούσε γνήσια την ελληνική συνείδηση". (Βακαλόπουλος, "Νεώτερη Ιστορία της Μακεδονίας").

 Η παραπάνω λαθροχειρία δεν επιχειρείται μόνο από τον Βακαλοπουλο όπου προσπαθεί σώνει και καλά να βάλει στους εξεγερμένους του Ήλιν-ντεν Ελληνικό στοιχείο, αλλά ακολουθείται ευλαβικά και από νεότερους και όχι μόνο ιστορικούς.

 
Η επιστράτευση της Ελληνικής αστικής τάξης.
Η ελληνική αστική τάξη διαχρονικά προσπαθεί να αποδείξει ότι  δεν υπάρχει Μακεδονική γλώσσα αλλά Μακεδονικό ιδίωμα. Το 1992 η Καθημερινή σε ένα ένθετο της, που μοιράστηκε στα σχολεία με την ένθερμη υποστήριξη του τότε υπουργού Παιδείας Σουφλια, (έχει σημασία σήμερα να μνημονέυσει την επιδεικτικά αδρανή στάση της ΟΛΜΕ στο να μοιράστει τετοιο προπαγανδιστικό υλικο στα σχολεία)  φυσικά δεν λεει τσιμουδιά για το Μακεδονικό Αλφαβητάριο που εκδόθηκε από το ίδιο το Ελληνικό υπουργείο Παιδείας το 1925, το ABECEDAR. Εκείνη την εποχή για την έκδοση του αλφαβηταρίου τις αντιρρήσεις δεν τις έφερνε η Ελληνική κυβέρνηση (αφού το έκδωσε ούτως η άλλως) αλλά η Βουλγαρία και η Σερβία γιατί δεν ήταν γραμμένο στο δικό τους Κυριλλικό Αλφάβητο! (Δ. Βογκαζλης – Εθνικές και Θρησκευτικές Μειονότητες στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία).

Ο Πανεπιστημιακός Καθηγητής Σωτηριαδης και ο Καθηγητής Reiss δίνουν από μόνοι τους απαντήσεις σε αυτά τα ζητήματα. Και οι δυο διορισμένοι από την Ελληνική κυβέρνηση επί εποχής Βενιζέλου, κάνουν εθνολογίκες μελέτες στην περιοχή. Ο Reiss λέει τα εξής: «Αυτούς που αποκαλείται βουλγαρόφωνους εγώ θα τους ονόμαζα απλώς Μακεδόνες. Οι έρευνες μου στην Ελληνική και Σέρβικη Μακεδονία έδειξαν ότι τα πραγματικά Μακεδονικά είναι προϊόν όλων των διαδοχικών κατακτήσεων που υπέστη αυτή η χώρα. Τα Μακεδονικά δεν είναι η γλώσσα που μιλούν στη Σόφια. Επαναλαμβάνω ότι η μεγάλη μάζα των κατοίκων παρέμεινε απλώς Μακεδονική» (Dr. Reiss – Rapport sur la situation des boulgarophones et des musulmans dans le nouvelles provinces grecques). Ο δε Σωτηριάδης, παραδίδει τον σχετικό εθνολογικό χαρτη που αμφισβητεί έντονα την παρουσία ελληνικού στοιχείου.

Αν ζητήσει κανείς τα επίσημα πρακτικά της Βουλής (περίοδος συνεδριάσεων 17/18 Σεπτέμβρη 1959) θα διαβάσει τον Αβέρωφ να αγορεύει με πολλή άνεση τα ακόλουθα: «Μακεδονική γλώσσα η οποία ομιλείται εις τα Σκόπια και έχει και Γραμματική και Συντακτικόν».

Αν ο σημερινός Εθνικισμός μασάει τα λόγια του, ο Χ. Τρικούπης ήταν πιο ξεκάθαρος: «Όταν έλθει ο μέγας πόλεμος η Μακεδονία θα γίνει Ελληνική ή Βουλγαρική κατά τον νικήσαντα. Αν τη λάβωσιν οι Βούλγαροι θα εκσλαβίσωσι τον πληθυσμόν. Αν ημείς την λάβομεν, θα τους κάνομεν όλους έλληνας μέχρι της Ανατολικής Ρωμυλίας».

Δεν χρειάζεται άλλο σχόλιο  για αυτή την δήλωση, τα λεει ήδη πολύ καθαρά για να ψάξει κανείς για προσχήματα!

Η τριχοτόμηση  και οι μετακινήσεις πληθυσμών.

Η εθνική τριχοτόμηση της Μακεδονίας μετά τον Α' Παγκόσμιο, κληροδοτεί ένα ακανθώδες μειονοτικό πρόβλημα στην περιοχή.
Είναι σίγουρο πως τα μειονοτικά προβλήματα της Βαλκανικής αποτελούν το κεντρικό ζήτημα των πέντε ημιεπισήμων βαλκανικών συνδιασκέψεων που γίνονται με πρωτοβουλία του Παπαναστασίου και τυχαίνουν της σιωπηλής συγκατάθεσης των επίσημων ελληνικών κυβερνήσεων, που προσπαθούν να εμφανίσουν την Ελλάδα σαν το πιο ομοιογενές εθνικό κράτος των Βαλκανίων και βασικό παράγοντα ειρήνης.
Οι Συνδιασκέψεις αυτές εκφράζουν και θέσεις για Βαλκανική Συνομοσπονδία έως και Ένωση, σταδιακά, των βαλκανικών χωρών. Στην ουσία, πίσω τους βρίσκεται η Αγγλία που προσπαθεί μ' αυτόν τον τρόπο να δυναμώσει την επιρροή της.
Ο βασικός αντιρρησίας των διασκέψεων ήταν η Βουλγαρία, που αν και εμφανιζόταν ένθερμος υποστηρικτής της Ένωσης, εκφράζει τα μεγαλύτερα εθνικά παράπονα, ειδικά στο Μακεδονικό χώρο. Την ίδια περίοδο, οι πράκτορες της είχαν διαβρώσει την ΕΜΕΟ, εκτελώντας και δολοφονώντας τους αυτονομιστές ηγέτες της και υπάγοντας την στον μοναρχοφασιστικό έλεγχο του βουλγαρικού στρατιωτικού επιτελείου (Βερχοβιστές).

 Εδαφικά, το 51% του εδάφους της Μακεδονίας δόθηκε στην Ελλάδα, το 39% στην τότε Σερβία και το 10% στη Βουλγαρία. Ο Κολιοπουλος αναφέρει σχετικά στο βιβλίο του «Λεηλασία φρονημάτων»: (Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών – 1994)Ήταν σαφέστατη η γραμμή του επίσημου κράτους: Χρησιμοποίηση της θρησκείας για τον καθορισμό εθνικής ταυτότητας. "Προκειμένου να επιτευχθούν οι γενικώς αποδεκτοί αυτοί στόχοι του έθνους, όλα τα μέσα ήταν αποδεκτά".

 
Για τις απογραφές
«Αυτά και άλλα στοιχεία για τον αριθμό των Σλαβόφωνων και το ποσοστό τους επί του συνολικού πληθυσμού των βόρειων επαρχιών της περιοχής, που ευρίσκονται διάσπαρτα σε διάφορες ελληνικές αρχειακές συλλογές, δεν είναι προϊόντα επίσημης απογραφής και δεν μπορούν να θεωρηθούν ακριβή, ιδιαίτερα αυτά που είναι προφανές ότι είναι αποτέλεσμα υπολογισμών και όχι καταμέτρησης. Αλλά και στοιχεία απογραφής να ήταν, πάλι η ακρίβεια τους δε θα μπορούσε να θεωρηθεί δεδομένη, επειδή πολλοί δίγλωσσοι κάτοικοι των σλαβόφωνων χωριών είναι βέβαιο πως εδίσταζαν να δηλώσουν άλλη γλώσσα από την ελληνική».
Και ακόμα, «οι υπολογισμοί αυτοί δεν ελάμβαναν υπόψιν τον, βραδέως μεν αλλά συνεχώς, αυξανόμενο αριθμό των δίγλωσσων από την αδιάκοπη μετά το 1913 λειτουργία αποκλειστικά ελληνικών σχολείων στα σλαβόφωνα χωριά της περιοχής».

Ο βίαιος εξελληνισμός

Το 1926 άρχισαν εξοντωτικοί διωγμοί κατά των Μακεδόνων στην Ελλάδα. Τα σχολεία που διδάσκονταν τη γλώσσα τους, έκλεισαν, θεωρήθηκε ότι μιλούν Βουλγάρικα ή Σέρβικα. Οι Μακεδόνες της περιοχής υποχρεώθηκαν να αλλάξουν τα ονόματά τους. Παράδειγμα ο Jovan Filipov, μετονομάστηκε σε Γιάννης Φιλιππίδης και η Lena Stoikov σε Ελένη Στοϊκου.

Μέχρι το 1928 είχαν μετονομαστεί 1640 περίπου τοπωνύμια (οι μετονομασίες πόλεων και χωριών συνεχίστηκαν έως το 1970) βάσει του νόμου 336/1926  και αργότερα του 287/1927.

 Ίσως είναι άγνωστη η τακτική της δικτατορίας του Μεταξά στο ζήτημα της καταπίεσης των Μακεδόνων επί ελληνικού εδάφους.

Πολύ σύντομα φτιάχτηκε ο περίφημος νόμος  "περί δραστηριοτήτων ενάντια στην ασφάλεια του Κράτους" (18/12/36).

Υπολογίζεται ότι 5000 Μακεδόνες φυλακίστηκαν ή  εξορίστηκαν, ενώ πολλοί βασανίστηκαν άγρια (τρύπημα της γλώσσας με βελόνα, κόψιμο αυτιού κλπ).

Οι αρχές του κράτους με ευθύνη χωροφύλακα – παπά - δάσκαλου, ανάγκαζαν τους Μακεδόνες χωρικούς να αποκηρύξουν τη γλώσσα τους σε δημόσιες τελετές, σαν αυτές που συνήθιζε το καθεστώς της 4ης Αυγούστου, αντιγράφοντας αυτές της μουσολινικής Ιταλίας.
«Οι κάτοικοι του χωριού Άτροπος οι άνδρες, οι γυναίκες και τα παιδιά με την ανάταση του δεξιού χεριού τους επανέλαβαν τον όρκο που διαβάστηκε από το δήμαρχο: Υπόσχομαι ενώπιον του Θεού, των ανθρώπων, και των επίσημων κρατικών αρχών που από σήμερα θα σταματήσω τη σλάβικη διάλεκτο, που εξυπηρετεί μόνο ως κινητήριος για την ανακριβή ερμηνεία από τους εχθρούς μας, οι Βούλγαροι, και που πάντα και παντού θα μιλήσω μόνο την επίσημη γλώσσα της πατρικής γης μου, η ελληνική γλώσσα στην οποία η ιερή Βίβλος του Ιησού Χριστού μας γράφτηκε.»
Ο εξαναγκασμός έφτανε μέχρι το σημείο να παρακολουθούνται τα πανηγύρια των χωριών από ισχυρές δυνάμεις χωροφυλακής, που επόπτευαν στο να παίζεται μόνο μουσική, χωρίς στίχους και λόγια στη μακεδονική γλώσσα. Σε αυτή την περίπτωση, επενέβαινε η δύναμη χωροφυλακής και διέλυε βίαια τη γιορτή.
Οι Μακεδόνες ήταν αναγκασμένοι να αλλάξουν τη γλώσσα τους ακόμη και στις ιδιωτικές τους στιγμές. Οι παραβάτες διώκονταν ποινικά, όπως δείχνει το παρακάτω παράδειγμα.
ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ ΤΗΣ ΚΛΗΤΕΥΣΗΣ
«Ο δημόσιος κατήγορος στο χωριό, βασισμένο στα άρθρα 143-145 των εγκληματικών διαδικασιών, καλεί τον πολίτη.... του χωριού Πολυποταμου για να εμφανιστεί προσωπικά στην αίθουσα δικαστηρίων στις 15 Μαϊου, το 1939, Δευτέρα, στις 9,00 Π.Μ., για να τεθεί στη δίκη επειδή στις 19 Φεβρουαρίου, αυτό το έτος πιάστηκε μιλώντας με ένα άλλο πρόσωπο στη σλάβικη γλώσσα παραβιάζοντας έτσι το άρθρο 697 του ποινικού δικαίου και στην αναφορά στην οδηγία της αστυνομίας αριθ. 15/36. Σε περίπτωση που το πρόσωπο που ονομάζεται ανωτέρω δεν έρθει θα δικαστεί ερήμην.
Δημόσιος κατήγορος Πολυποταμου
4 Απριλίου ..1939 (υπογραφή δυσανάγνωστη)».
Στις 9 Σεπτεμβρίου, το 1946 ο διοικητής της εθνικής φρουράς στο χωριό Πολυποταμου εξέδωσε την ακόλουθη ανακοίνωση: «Από σήμερα απαγορεύω όλους τους πολίτες από την ηλικία 2 έως 50 ετών να χρησιμοποιήσουν οποιαδήποτε άλλη γλώσσα πέρα από τα ελληνικά»  (εφημερίδες: Ελληνικός Βορράς Θεσσαλονίκη, 4.8.1959 - 8.8.1959, ΒΗΜΑ - Αθήνα, 18.7.1959, Ελευθερία - Αθήνα, 7.7.1959).

                                                                Γιαννης Χαραλαμπιδης
(ένθετο)

Αλλαγή τοπωνυμίων του Ελληνικού κράτους.

Πριν           Μετά

Bouf          Ακρίτα
Kostur       Καστοριά
Kukush      Κιλκίς
Lerin          Φλώρινα
Negochani   Νίκη
Oshchima    Τρίγωνο
Solun           Θεσσαλονίκη
Voden         Έδεσσα

(Πηγη: Denying Ethnic Identity: the Macedonians of Greece, Human Rights Watch/Helsinki, New York, 1994 σελ. 6-7).