ΤΡΙΑ ΑΡΘΡΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΤΣΑΜΗΔΕΣ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΑΝΤΙΕΘΝΙΚΙΣΤΙΚΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ

   Αναδημοσιεύουμε τα παρακάτω άρθρα για την πολύπαθη μειονότητα των Τσάμηδων,  η οποία, όπως και η Μακεδονική και η Εβραϊκή, υπήρξε θύμα μιας συστηματικής και ανηλεούς εθνοκάθαρσης που, όπως γίνεται συνήθως, πρόθυμα  δικιολογήθηκε από τους κάθε λογής Έλληνες εξωνυμένους κονδυλοφόρους, που δεν ιδρώνει το μάτι τους μπροστά σε κανένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, προκειμένου να ικανοποιήσουν τους εργοδότες τους, όπως απέδειξε και η αμέριστη υποστήριξη που τέτοιοι εξωνυμένοι κονδυλοφόροι πρόσφεραν στους Σέρβους εγκληματίες πολέμου Μιλόσεβιτς, Κάρατζιτς, Μλάντιτς και Αρκάν, όταν όλη η ανθρωπότητα ωχριούσε απέναντι στα εγκλήματα των τελευταίων.

    Τα επιχειρήματα, τα οποία εφευρέθηκαν εκ των υστέρων (όπως μας πληροφορεί ο καθηγητής Μαργαρίτης) προκειμένου να δικιολογηθεί η σε βάρος των Τσάμηδων εθνοκάθαρση, δηλ. ότι οι κάποιοι (πολύ λίγοι) Τσάμηδες συνεργάστηκαν με στρατούς κατοχής κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όχι μόνο δεν αντέχουν σε οποιαδήποτε αμερόληπτη ιστορική επαλήθευση, λόγω του ότι η εθνοκάθαρση ξεκίνησε ήδη από την εποχή του διωγμού των Τούρκων από την Ήπειρο και την εγκατάσταση Μικρασιατών προσφύγων στην περιοχή (δεκαετία του 1920), αλλά δεν έχουν και καμιά ηθική βάση, όταν είναι σε όλους γνωστό ότι ελάχιστοι υπήρξαν οι Έλληνες δωσίλογοι που τιμωρήθηκαν για την συνεργασία τους με τους στρατούς κατοχής, ενώ πολλοί από αυτούς απαλλάχθηκαν από οποιεσδήποτε συνέπειες του δωσιλογισμού τους, όταν μετά τον πόλεμο αναδείχθηκαν σε φανατικούς διώκτες του αριστερού κινήματος, το οποίο είχε αναπτυχθεί κατά την διάρκεια του πολέμου. Άλλωστε, η κυβέρνηση του φασίστα δικτάτορα Μεταξά, διατηρούσε τις καλύτερες σχέσεις με την κυβέρνηση του Χίτλερ, μέχρι οι Άγγλοι επικυρίαρχοι της Ελλάδας, εκείνη την εποχή, να αναγκάσουν τον Μεταξά να μπει στον πόλεμο με την πλευρά των συμμάχων, κάτι που διευκόλυνε η Ιταλική επίθεση κατά της Ελλάδας.

   Τέλος, οποιαδήποτε εθνοκάθαρση και γενοκτονία, δεν μπορεί σε καμιά περίπτωση να δικιολογηθεί με τέτοια γελοία επιχειρήματα, γιατί, ως γνωστόν, τα περισσότερα θύματα των εθνοκαθάρσεων και των γενοκτονιών είναι άμαχος πληθυσμός ενώ πάντα, οι αυτουργοί των εθνοκαθάρσεων και των γενοκτονιών, αμείβονται αποκτώντας τις περιουσίες των θυμάτων, κάτι που σαν κίνητρο στέκει από μόνο του σαν ικανή και αναγκαία προϋπόθεση μιας εθνοκάθαρσης και μιας γενοκτονίας.

ΤΡΙΑ ΑΡΘΡΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΤΣΑΜΗΔΕΣ

ΤΣΑΜΗΔΕΣ

 Ένα «ανύπαρκτο» ζήτημα ή μια μειονότητα στη δίνη της σύγκρουσης
των αντίπαλων εθνικισμών;

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟ ΓΙΩΡΓΟ ΜΑΡΓΑΡΙΤΗ, ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΣΤΟ ΑΠΘ

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΕΠΟΧΗ.

Τη συνέντευξη πήρε ο Θράσος Τζίκας.

Η διακοπή της επίσκεψης του K. Παπούλια στην Αλβανία, λόγω του
προβλήματος που (θα) δημιουργούσε (;) η διαδήλωση των Τσάμηδων,
αναζωπύρωσε τις εθνικιστικές εξάρσεις στην Ελλάδα, ενώ η στάση του
προέδρου χαιρετίστηκε με ενθουσιασμό από τον αρχιεπίσκοπο και τον Γ.
Καρατζαφέρη. Τα παράθυρα των καναλιών γέμισαν από αναφορές στις
θηριωδίες των Τσάμηδων και στην «εγκληματική φύση» τους. Η θεωρία της
συλλογικής ευθύνης θριάμβευσε ακόμη μια φορά. Η «συγκρατημένη»
ανακοίνωση της Προεδρίας της Δημοκρατίας αναφέρθηκε σε ακραία στοιχεία
που προβάλλουν «ανύπαρκτα» ζητήματα. Όμως το ζήτημα των Τσάμηδων (ως
αποζημίωση για απολεσθείσες περιουσίες) τίθεται μόνιμα από το αλβανικό
κράτος (είχε τεθεί π.χ. κατά την επίσκεψη του Κ. Στεφανόπουλου το 2004,
από τον Αλβανό ομόλογό του Α. Μωϋσίου) και σταθερά συναντά την αρνητική
τοποθέτηση του ελληνικού κράτους. Αν δει κανείς τις επίσημες
διατυπώσεις, θα αντιληφθεί ότι το «χαρτί» αυτό «παίζεται», ανάλογα με τα
άλλα ζητήματα που είναι υπό διαπραγμάτευση στις διμερείς σχέσεις.
Επειδή, όμως η αριστερά οφείλει να αντιπαρατίθεται στις εθνικιστικές
εξάρσεις και να αντιμετωπίζει κριτικά τους «εθνικούς μύθους», ζητήσαμε
από τον καθηγητή Γ. Μαργαρίτη, να παραχωρήσει στην ΕΠΟΧΗ τη συνέντευξη
που ακολουθεί.

Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο σας με τίτλο «Ανεπιθύμητοι συμπατριώτες:
Τσάμηδες - Εβραίοι. Στοιχεία για την καταστροφή των μειονοτήτων στην
Ελλάδα». Πώς αντιμετωπίσθηκαν οι Τσάμηδες από την ελληνική πλευρά;

Το γεγονός ότι, αν και ήταν μουσουλμάνοι, οι Τσάμηδες δεν ανταλλάχθηκαν
στα 1922 - 23 και παρέμειναν στις εστίες τους θεωρήθηκε περίπου ως
«ατύχημα». Πάνω σε αυτή την αντίληψη, στηρίχθηκε η ιδέα ότι πρόκειται
για «υπό προθεσμία» έλληνες πολίτες, ιδέα πάνω στην οποία στήθηκαν πολλά
μέτρα, όχι πάντοτε δίκαια και όχι πάντοτε λογικά.

 
Λέγεται ότι οι Τσάμηδες δεν εκδιώχθηκαν, αλλά έφυγαν εκουσίως ή αν
εκδιώχθηκαν, αυτό έγινε διότι ήταν -συλλήβδην- εγκληματίες και
συνεργάτες των Γερμανοϊταλών, κατά την κατοχή. Ποια η δική σας άποψη;

 
Όλες οι μαρτυρίες και οι πηγές που διαθέτουμε συνηγορούν στο ότι η
εκδίωξη των Τσάμηδων από τις κωμοπόλεις και τα χωριά τους ήταν μία
εξαιρετικά βίαιη διαδικασία, η οποία εξελίχθηκε σε διαδοχικά κύματα,
στην περιοχή της Παραμυθιάς πρώτα και στην περιοχή των Φιλιατών στη
συνέχεια. Ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού θανατώθηκε, πολλοί
κακοποιήθηκαν, ενώ τα υπάρχοντά τους διαρπάγησαν. Καμία από τις
μεταγενέστερες μελέτες δεν αμφισβητεί αυτό το γεγονός (Κραψίτης, Μαντά,
Μιχαλόπουλος, κ.λπ.) Προφανώς, η φυγή των Τσάμηδων, πέρα από τα σύνορα,
δεν  ήταν μία ανώδυνη υπόθεση.

Η συλλήβδην δαιμονοποίηση των Τσάμηδων ως «φανατικών συνεργατών του
κατακτητή» είναι σε ένα βαθμό μεταγενέστερη των γεγονότων (Παπαμανώλης,
1945, Λάμπρου, 1949 κ.λπ.), ένα είδος «απολογητικής» υπερβολής από
μέρους της ελληνικής πλευράς, ώστε να μη δημιουργηθούν διπλωματικές
επιπλοκές από όσα συνέβησαν στη Θεσπρωτία. Στον καιρό της κατοχής, οι
Ιταλοί δημιούργησαν ένα μικρό πυρήνα μουσουλμανικής Πολιτοφυλακής, όταν
διαπιστώθηκε η αδυναμία της ελληνικής Χωροφυλακής να παρέμβει στις
κοινότητες των Τσάμηδων (σχετικά έγγραφα υπάρχουν στα παραρτήματα του
βιβλίου μου). Η αυτονομιστική κίνηση των Τσάμηδων, η «Ξίλια», στα 1944,
συνέπραξε σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό με τους Γερμανούς και στράτευσε
μερικές εκατοντάδες άτομα -ως εθελοντές ή ως υποχρεωτικά
στρατολογημένους- για να υπηρετήσουν στις τοπικές φρουρές στο πλευρό των
κατοχικών στρατευμάτων.

Την ίδια εποχή, τόσο το ΕΑΜ, όσο και ο ΕΔΕΣ έκαναν προσπάθειες να
προσεταιριστούν τμήματα του τσάμικου πληθυσμού και να περιορίσουν την
επιρροή της «Ξίλια». Για ευνόητους λόγους, αποτελέσματα έδωσε η πιο
πειστική πολιτική του ΕΑΜ. Σημαντικά ποσοστά Τσάμηδων, ειδικά από τις
περιοχές βόρεια του Καλαμά, οργανώθηκαν στο ΕΑΜ, ενώ ο ΕΛΑΣ δημιούργησε
ένα ολόκληρο τάγμα (το ΙΥ/15), από Τσάμηδες αντάρτες.

 Να σημειώσω, επίσης, ότι οι οργανώσεις του ΕΑΜ έκαναν, την εποχή εκείνη,
σαφέστατο διαχωρισμό ανάμεσα στους δωσίλογους Τσάμηδες και στον υπόλοιπο
πληθυσμό της μειονότητας. Οι αγριότητες σε βάρος του τελευταίου, από τη
μεριά του ΕΔΕΣ, καταγγέλθηκαν με κατηγορηματικό τρόπο, ενώ στάλθηκε κάθε
δυνατή βοήθεια από το ΕΑΜ και την ΕΤΑ (Επιμελητεία του Αντάρτη) στους
καταυλισμούς των προσφύγων ακόμα και πέρα από τα σύνορα.
Ήταν σαφές ότι οι αντιλήψεις και οι πρακτικές απέναντι στη μειονότητα
ήταν διαμετρικά αντίθετες, εκείνα τα χρόνια και δεν συμμερίζονταν όλοι
την ιδέα για «εγκληματική φύση» των Τουρκαλβανών. Ίσως αυτοί να γνώριζαν καλύτερα, από διάφορους μεταγενέστερους απολογητές των διωγμών, τι συνέβη στη Θεσπρωτία.

Ποια είναι τα ποσοτικά στοιχεία αυτής της υπόθεσης (άνθρωποι και
περιουσίες); Ωφελήθηκαν κάποιοι και ποιοι από την εκδίωξη των Τσάμηδων;

 
Τα ποσοτικά στοιχεία δύσκολα μπορούν να προσδιοριστούν, καθώς όλες οι
καταγραφές έγιναν κάτω από «μη ομαλές συνθήκες». Στα 1940, ο εντός των
συνόρων πληθυσμός των μουσουλμάνων Τσάμηδων ήταν γύρω στις 20.000, ενώ
θα πρέπει να συνυπολογιστούν οι προσφυγικές εγκαταστάσεις, εκείθεν των
συνόρων, όπου κατέφυγαν αρκετοί Τσάμηδες, από το 1913 και μετά. Ο
αριθμός εκείνων που θανατώθηκαν, από το καλοκαίρι του 1944, στη διάρκεια
των διωγμών του ΕΔΕΣ, εναντίον τους, είναι επίσης απροσδιόριστος. Οι πιο
«μετριοπαθείς» αλβανικές πηγές τον τοποθετούν γύρω στα δύο χιλιάδες
θύματα -10% του προπολεμικού πληθυσμού- ενώ από την ελληνική πλευρά δεν
υπάρχει καμία επίσημη ή ημιεπίσημη εκτίμηση (πως είναι δυνατό να υπάρξει
τέτοια για «ανύπαρκτο» θέμα;)

 Ως προς τις περιουσίες τα πράγματα είναι ακόμη λιγότερο μετρήσιμα.
Προφανώς, η «μαύρη τρύπα» που δημιουργήθηκε από την αναχώρηση 30.000
-ίσως- ανθρώπων, ανάμεσα στα 1913 και 1945, απέφερε οφέλη σε όσους
επωφελήθηκαν από το κενό. Με νόμιμους ή μη τρόπους σπίτια, κτήματα,
περιβόλια, άλλαξαν ιδιοκτήτες. Μα και ανάμεσα στο «νόμιμο» και το «μη
νόμιμο» υπάρχει πρόβλημα. Οι τσάμικες ιδιοκτησίες, λόγου χάρη, που
απαλλοτριώθηκαν υποχρεωτικά στο πλαίσιο του αναδασμού, τον καιρό του
Μεταξά, χωρίς ποτέ να λάβουν τη νόμιμη αποζημίωση οι ιδιοκτήτες τους,
που θα πρέπει να τοποθετηθούν; Οι δε περιουσίες που δημεύθηκαν με απόφαση δικαστηρίων και θεωρούνται «εχθρικές λείες» αποτελούν μια, ακόμα, ενοχλητική ιδιαιτερότητα για την περιοχή.

 
Πώς αντιμετωπίζουν η ελληνική και η αλβανική πλευρά το ζήτημα των
Τσάμηδων σήμερα;

Για την ελληνική πλευρά δεν υπάρχει ζήτημα - ότι και αν σημαίνει αυτό.
Για την αλβανική αποτελεί προσφιλές θέμα της «εθνικής» ρητορείας. Η
αλβανική βουλή έχει δεχθεί τη «γενοκτονία» των Τσάμηδων από τους
«Έλληνες σωβινιστές» και οι οργανώσεις των Τσάμηδων είναι εξαιρετικά
δραστήριες. Τα αιτήματά τους επικεντρώνονται τον τελευταίο καιρό στη
διεκδίκηση αποζημιώσεων για τις περιουσίες που άφησαν πίσω.
Υπάρχουν ομοιότητες και διαφορές της ιστορίας των Τσάμηδων με την
αντιμετώπιση άλλων μειονοτικών ζητημάτων στα Βαλκάνια;
Νομίζω ότι μόνο στην περίπτωση των συγκρούσεων μεταξύ Κροατών και
Σέρβων, στη Γιουγκοσλαβία, μπορούμε να συναντήσουμε καταστάσεις
συγκρίσιμες με όσα συνέβησαν στη Θεσπρωτία στα 1944. Στη γειτονική
Αλβανία, παρά τις δεδηλωμένες προθέσεις του «Μπαλλί Κομπετάρ» (αλβανική
οργάνωση αντίστοιχη του ΕΔΕΣ) η ελληνική μειονότητα δεν θίχθηκε -ούτε
στα πλαίσια κάποιων «αντιποίνων»- εκείνα τα χρόνια, χάρη στην πολιτική
του ισχυρού Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου της Αλβανίας (αντίστοιχου
του ελληνικού ΕΑΜ).

 
Ο αρχιεπίσκοπος χαρακτήρισε «ελληνοπρεπή» την στάση του προέδρου της
Δημοκρατίας. Θα θέλατε να το σχολιάσετε;

 
Ο συγκεκριμένος αρχιεπίσκοπος βρίσκεται σαφώς πέρα από κάθε δυνατότητα
ευπρεπούς σχολιασμού.

Ποια θα μπορούσε να είναι μια εναλλακτική / αριστερή προσέγγιση του
συγκεκριμένου ζητήματος;

Ως πολίτης, θα προτιμούσα, στη θέση των συνθημάτων, να αναζητηθούν με
πολιτικό τρόπο λύσεις για τα όποια υπαρκτά και όχι φανταστικά προβλήματα
προκύπτουν. Κάτω από αυτή τη σκοπιά και πέρα από φανατισμούς, που
υποκρύπτουν άλλες προθέσεις, το πρόβλημα παρουσιάζεται εξαιρετικά απλό.
Σε τίποτα δεν θα έθιγε την ελληνική πολιτεία και κοινωνία η αναφορά στα
γεγονότα του 1944, δεδομένου ότι τα όσα θλιβερά συνέβησαν -όπως και όσα
διέπραξαν οι Τσάμηδες- ήταν έργο περιορισμένου κύκλου ατόμων που ανήκαν
σε συγκεκριμένη οργάνωση (πολλοί ΕΔΕΣίτες αποδοκίμασαν τα έκτροπα και
τότε και μεταγενέστερα). Από την άλλη, τα χρόνια πέρασαν, η ιστορία δεν
γυρίζει πίσω, δεν είναι δυνατό να διανεμηθεί εκ νέου η γη της Θεσπρωτίας
στους προ εξηκονταετίας ιδιοκτήτες της. Μετά δε από εξήντα χρόνια, δεν
είναι δυνατό ούτε να προσδιοριστούν και να αποτιμηθούν οι εν λόγω
περιουσίες, ούτε να διευκρινιστούν οι δικαιούχοι.

 Στην ουσία, λοιπόν, το πρόβλημα είναι ηθικό και έμμεσα πολιτικό. Μία
συμβολική κίνηση από την ελληνική πλευρά θα αρκούσε για να εκτονώσει το
κλίμα και να αφοπλίσει τους εκείθεν των συνόρων ακτιβιστές. Δεν θα ήταν
άσχημο να υπάρχει ένα αγκάθι λιγότερο στα Βαλκάνια και στις σχέσεις δύο
λαών που τόσο στενά έχει συνδέσει η ιστορία!

TA NEA

5-11-2005

ΤΑΚΗΣ ΚΑΜΠΥΛΗΣ

Eνστάσεις 

H ΛΕΞΗ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ: Τσάμικος. Όπως εξηγεί η Μάγδα Ζωγράφου (αναπληρώτρια καθηγήτρια στα ΤΕΦΑΑ - εθνοχορολογία) ο χορός αυτός θεωρείται ότι κατάγεται από τους Τσάμηδες και χορευόταν από την Ήπειρο (και βορειότερα) μέχρι και την Πελοπόννησο. Χαρακτηρίζεται από την προβολή του πρώτου χορευτή (ανδρεία κ.λπ.) ενώ οι υπόλοιποι τον αποδέχονται (ακολουθούν).


Ιστορίες με σύνορα...
 
 
Ο ΑΛΦΡΕΝΤ Μοϊσίου χρωστάει - λένε - την πορεία του στην οικογένειά του. Δεν έγινε τυχαία υφυπουργός από τον Εμβέρ Χότζα, ούτε τυχαία του εμπιστεύθηκε ο παρανοϊκός δικτάτορας (και γνωστός ελληνολάτρης) το πρόγραμμα των μπούνκερ. Των χιλιάδων πολυβολείων που λόγω (και) του κόστους καταδίκασαν την Αλβανία να μείνει επί χρόνια στο περιθώριο του κόσμου. Ο Άλφρεντ Μοϊσίου, ο σημερινός πρόεδρος της Χώρας των Αετών, είναι γιος ενός ήρωα του B' Παγκοσμίου Πολέμου. Ο πατέρας του, ο Σπίρο Μοϊσίου, στρατιωτικός του βασιλιά Ζώγου αρνήθηκε το 1940 να υπακούσει τους Ιταλούς και να επιτεθεί εναντίον της Ελλάδας. «Δεν έχω τίποτα εναντίον της Ελλάδας», δήλωσε. Με τους (Αλβανούς) στρατιώτες του - κατ' άλλους μία διμοιρία, κατ' άλλους ένα τάγμα - «λιποτάκτησε» και βρήκε καταφύγιο στα βουνά. Ήταν η αρχή του(πιθανότατα) πρώτου αντιφασιστικού αντάρτικου του B' Παγκοσμίου Πολέμου.

Ο Φουάντ Μπότσι ζει σήμερα στο Φίερι, μία πόλη στον οδικό άξονα Αργυροκάστρου - Τιράνων. Ηθοποιός, από τους γνωστούς στην Αλβανία, σήμερα στα 75 του δεν διανοήθηκε ούτε μία φορά - περιμένοντας στις ατέλειωτες ουρές για βίζα έξω από την ελληνική πρεσβεία - να κάνει χρήση της δικής του ιστορίας. Γεννημένος στην Πωγωνιανή - κοντά στα Γιάνενα - είχε συμμαθητή του, και έκτοτε στην καρδιά του, τον Πρόεδρο της χώρας από την άλλη πλευρά των συνόρων. Τον Κάρολο Παπούλια. H φιλία τους έγινε γνωστή τον Νοέμβριο του 1987, όταν ο Κάρολος Παπούλιας - τότε υπουργός Εξωτερικών - τον αναζήτησε και τον συνάντησε. Ήταν στο πλαίσιο της επίσκεψης, για πρώτη φορά μετά το 1945, Έλληνα αξιωματούχου στην Αλβανία. (Είχε προηγηθεί τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου η άρση του εμπολέμου, την οποία ο τότε πρόεδρος της N.Δ. K. Μητσοτάκης χαρακτήρισε πράξη «εθνικής μειοδοσίας», διότι «θυσιάζονται οι Βορειοηπειρώτες». H δήλωση υπενθυμίζεται ως μέτρο κρίσης της πολιτικής οξυδέρκειας).

Οι συμμαθητές ξαναβρέθηκαν και έκτοτε διατηρούν αλληλογραφία! H οικογένεια του Φουάντ Μπότσι (μουσουλμάνοι Λιάπηδες) εγκατέλειψε την Ελλάδα το 1938. Ήταν δύσκολα τα χρόνια και από τις δύο πλευρές των συνόρων.

Τις τελευταίες δύο ημέρες μετά το επεισόδιο μεταξύ των δύο Προέδρων...

... ο Φουάντ Μπότσι δεν σηκώνει το τηλέφωνο, δεν ανοίγει την πόρτα. Μίλησε μόνο στον συνάδελφο Γκάζι Καπλάνι για να του πει: «Αυτός ο άνθρωπος είναι αδελφός μου. Ποιος θα ερχόταν να σε βρει μετά 50 χρόνια. Και τώρα οι δημοσιογράφοι εδώ που ξέρουν την ιστορία έρχονται να τους πω ότι είμαι Τσάμης και να κάνω δηλώσεις για τον συμμαθητή μου. Έφτιαξαν και μύθους. Ότι η μάνα μου βύζαξε τον Κάρολο, ότι, ότι, ότι... Αφήστε μας έξω από την Ιστορία των χωρισμών. Εμείς ανήκουμε στην άλλη Ιστορία. Των ανθρώπων, όχι των εθνών». H Ιστορία, έγραφε ο Ραϊμόν Κενό, δεν είναι παρά η ιστορία του ανθρώπινου πόνου. Και τέτοιος περισσεύει ακόμη στην ελληνοαλβανική ζωή. Όχι γιατί μπορούν να αλλάξουν σήμερα κάποια δεδομένα, αλλά διότι ποτέ δεν εκφράστηκε. Και πόνος που δεν εκφράζεται δεν ανακουφίζεται.

Οι Τσάμηδες ατύχησαν να ζουν (από τον 14ο αιώνα) στις εύφορες περιοχές της Παραμυθιάς των Φιλιατών και του Φαναρίου. Τσάμηδες ορθόδοξοι (από αυτούς ήταν και οι Σουλιώτες) και Τσάμηδες μουσουλμάνοι (σουνίτες). Μέχρι την απελευθέρωση των Ιωαννίνων, οι όποιες εντάσεις είχαν να κάνουν με τις συνηθισμένες παντού μικροδιαφορές.

H εικόνα που ακολουθεί είναι τρομακτική, αλλά πραγματική...

... και περιγράφεται από τον Γ. Μαργαρίτη (Πανεπιστημιακός - Αριστοτέλειο). Με την ανταλλαγή πληθυσμών (1923 - 1924) Μικρασιάτες μεταφέρονται στην περιοχή, με σκοπό να εντείνουν την πίεση προς τους Τσάμηδες. Μάλιστα από την ελληνική κυβέρνηση εκδίδονταν εντολές να συγκεντρώνονται στην παραλία για να μετακινηθούν (δήθεν προς Τουρκία). Εκεί παρέμεναν εβδομάδες, περιμένοντας τα πλοία και μετά τους έδιναν άδεια να επιστρέψουν στις περιοχές τους. Οι άνθρωποι αυτοί όμως είχαν ήδη πωλήσει τα υπάρχοντά τους. Έτσι άρχιζαν νέες προστριβές και το αίσθημα της αδικίας αλλά και της πείνας αφού τους είχαν απαγορεύσει και να σπείρουν περίσσευε. Τη «λύση» έδωσαν, τελικά, ο Ζέρβας και ο ΕΔΕΣ το 1944 - 1945. Είχε προηγηθεί η συμμαχία Τσάμηδων (σε καμία περίπτωση αναφέρουν οι νεώτερες ιστορικές έρευνες στην έκταση που της αποδόθηκε για να δικαιολογηθεί η εθνοκάθαρση) με τους Ιταλούς κατακτητές. Συνολικά, 20.000 άνθρωποι πέρασαν τα σύνορα και έως 2.000 πέρασαν από το μαχαίρι του ΕΔΕΣ. Στην Αλβανία δεν βρήκαν πολύ καλύτερη τύχη. Ο Χότζα τούς διασκόρπισε σε Βορρά και Νότο. (Σήμερα, στην Αλβανία το «Τσάμης» θεωρείται βρισιά - υπενθυμίζεται αντίστοιχα η «υποδοχή» των Μικρασιατών από τους Ελλαδίτες). H αλβανική πολιτική μόνο μετά την πτώση του Χότζα χρησιμοποίησε πολιτικά τους Τσάμηδες με κορύφωση την ανακήρυξη από την αλβανική Βουλή (1994) της 27ης Ιουνίου ως ημέρας γενοκτονίας.

Οι Τσάμηδες έγιναν και «αόρατοι»...

... μοναδικό γεγονός στην ελληνική ιστορία μαζί με τους σλαβόφωνους που ζουν σήμερα στη FYROM. Όπως εξηγεί ο Λάμπρος Μπαλτσιώτης (ιστορικός, Πάντειος), ενώ σε όσους εκπατρίστηκαν (ηθελημένα ή μη) αφαιρέθηκε (προσωπικά από τον καθένα με σχετική πράξη του ελληνικού κράτους) η ελληνική ιθαγένεια αυτό δεν συνέβη και με τους Τσάμηδες. Έτσι ενώ ο σλαβόφωνος που ζει, π.χ., στη Σερβία, ο μουσουλμάνος της Θράκης που ζει στην Τουρκία μπορεί να ανατρέξει στα μητρώα αρρένων π.χ. στα δημοτολόγια της Καστοριάς και να εντοπίσει την πράξη αφαίρεσης της ιθαγένειάς του, αυτό δεν μπορεί να συμβεί με τους Τσάμηδες. Ο ελληνικός στρατός απλούστατα κατέστρεψε τα σχετικά μητρώα αρρένων και τα δημοτολόγια δεν υπάρχουν. Επομένως, στην πράξη ουδέποτε τους αφαιρέθηκε με τις προβλεπόμενες διαδικασίες η ελληνική ιθαγένεια. Ωστόσο - παρατηρεί ο Λ. Μπαλτσιώτης - τα νομικά επιχειρήματα περί επιστροφής περιουσιών, τουλάχιστον αυτών που δημεύτηκαν μάλλον κλίνουν υπέρ της ελληνικής πλευράς. Γνωμοδότηση προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με τους Σουδήτες και νομολογία του Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου για το ίδιο θέμα καθιστούν επισφαλή τα επιχειρήματα των Τσάμηδων. Ο Λ. Μπαλτσιώτης εξηγεί ότι προφανώς δεν ήταν όλοι συνεργάτες των κατακτητών, πόσο μάλλον δεν έκαναν εγκλήματα όλοι, ούτε βέβαια τα μικρά παιδιά. Όμως ανάλογα οι Σουδήτες (Γερμανοί που ζούσαν στην Τσεχία) και άλλες κοινότητες σε άλλες χώρες εκδιώχθηκαν και αυτοί en bloc με το τέλος του B' Παγκοσμίου Πολέμου ως εγκληματίες πολέμου και οι περιουσίες τους δημεύτηκαν. Το 1991, η Γερμανία ουσιαστικά το μόνο που διεκδίκησε ήταν μία ηθική δικαίωση για τους ανθρώπους αυτούς.

Το θέμα, λοιπόν, σήμερα είναι περισσότερο ηθικό.

Το 1876, ο Εμμανουήλ Ροΐδης έγραφε: «Έκαστος τόπος έχει την πληγήν του, η Αγγλία την ομίχλην, η Αίγυπτος τας οφθαλμίας, η Βλαχία τας ακρίδας και η Ελλάς τον πατριωτισμόν».

Κι αυτός αναζωπυρώνεται από πολιτική αστοχία (όσο άστοχη ήταν παλαιότερα και η παρουσία του Κάρολου Παπούλια στις 17 Φεβρουαρίου 1997 στη δίκη της MABH)...


Info
* Γιώργου Μαργαρίτη «Ανεπιθύμητοι συμπατριώτες», Αθήνα 2005 ΒΙΒΛΙΟΡΑΜΑ * Γιάννη Γιαννουλόπουλου «Έχω μια αδελφή κουκλίτσα αληθινή», υπό έκδοση, ΒΙΒΛΙΟΡΑΜΑ * Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου «Τα δικαιώματα στην Ελλάδα 1953-2003», Αθήνα 2004 ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ *Αντώνη Λιάκου, Άγγελου Ελεφάντη, Αντώνη Μανιτάκη, Δαμιανού Παπαδημητρόπουλου «Ο Ιανός του εθνικισμού», Αθήνα 1993 ΠΟΛΙΤΗΣ (στην εισαγωγή του A. Λιάκου εντόπισα το κείμενο του Ροΐδη) * Ελευθερίας Μαντά «Οι μουσουλμάνοι Τσάμηδες της Ηπείρου», Θεσσαλονίκη 2004 IMXA * Γιάννη Σάρρα «Μνήμες της τραγικής περιόδου 1936-1945», Αθήνα 2001 ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ * Χάγκεν Φλάισερ «Στέμμα και σβάστικα», Αθήνα 1995 ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ *Μαρκ Μαζάουερ «Στην Ελλάδα του Χίτλερ», Αθήνα 1994 ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ *Βάσως Ψιμούλη «Σούλι και Σουλιώτες», Αθήνα 1998 KNE/EIE *Τάσου Κωστόπουλου «Αφαιρέσεις ιθαγένειας», Αθήνα 2003 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΘΕΜΑΤΑ (τ. 83) * M. Παύλου, Δ. Χριστόπουλου (επιμ.) «H Ελλάδα της μετανάστευσης», Αθήνα 2004 KPITIKH *Λ. Μπαλτσιώτη «Τσαμουριά, πραγματικότητες και φαντασιώσεις», Αθήνα 2004,Ο ΠΟΛΙΤΗΣ (τ. 126)


Enstaseis - blog
Θα μας βρείτε στην ηλεκτρονική διεύθυνση:

http: //enstaseis.blogspot.com

Η αλήθεια για το Τσάμικο

Άρθρο  του Α.Καρκαγιάννη στην Καθημερινή για Τσάμηδες

Tσάμηδες και άλλα «απόβλητα» της εθνικής πορείας... Γραφει ο Aντώνης Kαρκαγιάννης

Ποιοι ήταν οι Tσάμηδες της Θεσπρωτίας και ποια η σχέση τους με την Eλλάδα; Tι διεκδικούν σήμερα;

Eίναι οι κάτοικοι της Tζαμουριάς, που περιλάμβανε τις επαρχίες Παραμυθιάς, Φιλιατών, Πάργας και Mαργαριτίου. Γηγενείς Hπειρώτες, αλβανόφωνοι και χριστιανοί ορθόδοξοι κατά τη μεγάλη τους πλειοψηφία. Oνομάζονταν Tσάμηδες και είναι άγνωστο από πού προέρχεται το όνομά τους. Προπολεμικά αριθμούσαν 70 χιλιάδες ψυχές. 'Oσοι μιλούσαν και ελληνικά τα μιλούσαν με ιδιαίτερο τρόπο, διαφορετικά από την ηπειρωτική διάλεκτο. Oι ιδιαιτερότητες στον χαρακτήρα τους προέρχονταν περισσότερο από τη φεουδαρχική οργάνωση γύρω από φεουδαρχικές «πατριές» παρά από τη «φυλετική» τους προέλευση, άγνωστη και αυτή. Oι «πατριές» βρίσκονταν σε μόνιμη διαμάχη μεταξύ τους και οι Tσάμηδες έμαθαν να είναι καχύποπτοι, επιθετικοί και να καταφεύγουν στην αυτοδικία για τις διαφορές τους. Oι ελληνόφωνοι κάτοικοι της περιοχής, μάλλον τους περιφρονούσαν και κατά τη μεταξική περίοδο ασκήθηκαν ποικίλες διώξεις εις βάρος των Tσάμηδων. ΄Hταν μειονότητα; Eίχαν χαρακτηριστικά μειονότητας, την ιδιαίτερη γλώσσα και τον ιδιαίτερο τρόπο κοινωνικής οργάνωσης και ζωής, που συγγένευε περισσότερο με τα ισχύοντα στην Aλβανία, παρά στην Eλλάδα.

Στην Kατοχή οι «κεφαλές» τους συνεργάστηκαν με τους Iταλούς και Γερμανούς κατακτητές, συμπαρασύροντας και μεγάλο αριθμό Tσάμηδων, όπως ως ένα βαθμό τουλάχιστον, το επέβαλε η κοινωνική τους οργάνωση. 'Aλλωστε υποδέχθηκαν τους Iταλούς και τους Γερμανούς ως «απελευθερωτές» μάλλον παρά σαν κατακτητές. Συνεργαζόμενοι με τους κατακτητές πήραν μέρος σε πράξεις βίας κατά των ελληνοφώνων, αλλά και κατά Tσάμηδων που δεν θέλησαν να τους ακολουθήσουν. Ως συνεργάτες των κατακτητών δέχθηκαν διωγμούς από τους αντάρτες του EΛAΣ, αλλά κυρίως από τους αντάρτες του Zέρβα, οι οποίοι, το 1944, όταν αποχωρούσαν οι Γερμανοί ανέλαβαν να δώσουν την «τελική λύση», ξεριζώνοντας τους Tσάμηδες από τα χωριά τους και τις εστίες τους και απωθώντας τους στην Aλβανία. 'Hταν ένα είδος εθνοκάθαρσης απάντηση στην αντίστροφη εθνοκάθαρση που επιχείρησαν οι Tσάμηδες κατά την Kατοχή, τουλάχιστον οι «κεφαλές» τους.

Παρόμοια φαινόμενα είχαμε πολλά στην Eυρώπη του B΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Σχεδόν παντού. Στην Eλλάδα είχαμε επίσης το αυτονομιστικό κίνημα των βλαχοφώνων υπό τον Διαμάντη και Mατούση, όπου όμως οι «κεφαλές» των Bλάχων, με πρώτο τον Eυ. Aβέρωφ, αντιστάθηκαν σθεναρά και αποφασιστικά. Στο Kόσοβο, οι αλβανόφωνοι με κοινωνική οργάνωση παρόμοια με των Tσάμηδων, υποδέχθηκαν επίσης τους Γερμανούς κατακτητές ως «απελευθερωτές» από τη σερβική καταδυνάστευση και συνεργάστηκαν ευρύτατα και στενότατα μαζί τους. Tα ίδια πάνω κάτω φαινόμενα παρατηρήθηκαν στην Oυκρανία, στη Λευκορωσία, στους Kοζάκους του Nτον και σε πολλά άλλα μέρη, όπου η εθνική καταπίεση ήταν τόσο γενικευμένη ώστε οι καταπιεζόμενες εθνότητες να διεκδικούν το δικαίωμα να επιλέγουν τον καταπιεστή τους.

Γεγονός είναι ότι υπήρχαν περίπου 70 χιλιάδες Tσάμηδες, που με τη βία ξεριζώθηκαν, ξεκληρίστηκαν και όσοι επέζησαν απωθήθηκαν πέρα από τα σύνορα, στην Aλβανία. Oρισμένοι από αυτούς, ας πούμε οι «κεφαλές», η ηγεσία και οι τσιφιλικάδες δικάστηκαν ερήμην από Δικαστήριο Δωσιλόγων στα Γιάννενα, καταδικάστηκαν και οι περιουσίες τους δεσμεύθηκαν. Δεν δικάστηκαν και καταδικάστηκαν όλοι οι Tσάμηδες (αυτό και αν θα ήταν εθνοκάθαρση) και είναι ενδιαφέρον να μάθουμε με ποια νόμιμη διαδικασία έχασαν τις περιουσίες τους, εγκατέλειψαν τα σπίτια τους και 60 χρόνια τώρα, τελούν εν υπερορία.

Aπόγονοι αυτών ήταν οι 150 Tσάμηδες που με πλακάτ συγκεντρώθηκαν στους Aγίους Σαράντα και, απ’ ό,τι έμαθα, διεκδικούσαν αποζημίωση για τις περιουσίες που βιαίως έχασαν. Δύσκολα καταλαβαίνει κανείς σε τι θα έβλαπτε την εξωτερική μας πολιτική αν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεχόταν την αντιπροσωπεία τους και παρελάμβανε το υπόμνημά τους. Θα πουν μερικοί ότι με τον τρόπο αυτό θα αναγνώριζε ότι το πρόβλημα υπάρχει. Mα το πρόβλημα πράγματι υπάρχει και εκείνο που οπωσδήποτε βλάπτει την εξωτερική μας πολιτική είναι να διαγράφουμε μονομερώς προβλήματα που υπάρχουν. Διότι μας το επιβάλλουν οι άλλοι, αφού προηγουμένως μας έχουν ταπεινώσει. Aυτό είναι περισσότερο από πιθανό σε μια Eυρώπη που τώρα διαμορφώνει κοινούς κανόνες για την επίλυση των διαφορών μεταξύ όλων των κατοίκων της (αύριο θα λέμε των πολιτών της).

Eκείνο όμως που είναι εντελώς απαράδεκτο για οποιαδήποτε δημοκρατική συνείδηση είναι η διατυπωθείσα προς την αλβανική κυβέρνηση απαίτηση να διαλύσει ή να απωθήσει με αστυνομική βία (πώς αλλιώς;) τους 50 συγκεντρωθέντες. Eίναι το μάθημα που εμείς οι παλαιότεροι είχαμε να δώσουμε σε μια νεότερη στη δημοκρατική θητεία χώρα! Aλήθεια, πώς θα μας φαινόταν και τι θα είχε συμβεί στη χώρα μας, αν η αμερικανική κυβέρνηση έθετε όρο για την επίσκεψη του προέδρου Kλίντον την απαγόρευση ή τη βίαιη διάλυση της μεγάλης και έντονα αντιαμερικανικής συγκέντρωσης που τότε πραγματοποιήθηκε;

Σε όλη την Eυρώπη, σε όλες τις χώρες, συναντάμε υπολείμματα εθνοτήτων, γλωσσών και μορφών πολιτισμού. ‘Eνα είδος ιστορικών απολιθωμάτων. Eίναι τα «απόβλητα» της θριαμβευτικής, αδυσώπητης και ισοπεδωτικής πορείας του κράτους-έθνους, παράλληλης και εξίσου θριαμβευτικής και ισοπεδωτικής πορείας του καπιταλισμού. 'Hταν η εποχή που το κράτος μαζί του και ο καπιταλισμός ταύτιζαν το έθνος με τα όρια της δυναμικής και βίαιης ισχύος, αποβάλλοντας εκτός ορίων ή αφομοιώνοντας βίαια το «ξένο» και το «διαφορετικό». (Kάπως έτσι νομίζω ότι το λέει ο Aντώνης Λιάκος στο τελευταίο του βιβλίο. «Πώς στοχάστηκαν το 'Eθνος αυτοί που ήθελαν να αλλάξουν τον κόσμο»). 'Hταν η πιο εκτεταμένη και η πιο βίαιη «εθνοκάθαρση».

H χώρα μας υπήρξε και θύτης και θύμα! Στο καμίνι του νεοελληνικού κράτους-έθνους, έλιωσαν και αποβλήθηκαν ή αφομοιώθηκαν σε νέο εθνικό κράμα αρβανίτες, βλάχοι, Πομάκοι, σλαβομακεδόνες, τσάμηδες, τουρκόφωνοι μουσουλμάνοι, εβραίοι και γύφτοι, μαζί με τη γλώσσα τους και τον πολιτισμό τους. Kαι με τον ξεριζωμό των Eλλήνων της Mικράς Aσίας, της Πόλης, της Θράκης, των βαλκανικών παροικιών και της παροικίας της Aιγύπτου υπήρξε το θύμα ίσως της πιο μεγάλης εθνοκάθαρσης που σημειώθηκε στην ιστορία, με βίαιο ξεριζωμό και μετακίνηση περίπου δύο εκατομμυρίων πληθυσμού.

Tο κράτος-έθνος υπήρξε το παραδοσιακό δόγμα της εξωτερικής πολιτικής, μας οδήγησε σε θριάμβους και σε καταστροφές. Tο ερώτημα είναι αν σήμερα, εποχή της παγκοσμιότητας και των υπερεθνικών συνόλων, το ίδιο δόγμα μπορεί να διέπει την εξωτερική μας πολιτική. H «ελληνοπρεπής στάση» έκανε τη χώρα μας να μοιάζει με σκαντζόχοιρο που νομίζει ότι απειλείται από κάθε βήμα αλλαγής, κουλουριάζεται στον εαυτό του και ορθώνει τα αγκάθια του. karkagiannisant.@ath.forthnet.gr